Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ένας νεαρός ερευνητής στο Εδιμβούργο κέρδισε την υστεροφημία του στο επιστημονικό στερέωμα, χάρη στην έρευνά του για τον απαγωγικό λογικό προγραμματισμό (ALP), που άνοιξε νέους δρόμους στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης. Ο νεαρός ήταν ο Ρόμπερτ (Μπομπ) Κοβάλσκι και η έρευνά του δημιούργησε καινούργια δεδομένα, σε αυτό που τότε ήταν ακόμη μια θεωρητική έννοια για τους περισσότερους, αλλά πλέον έχει διεισδύσει στην καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων: την τεχνητή νοημοσύνη. Σήμερα, στη Θεσσαλονίκη, ο Μπομπ Κοβάλσκι ανέλυσε πώς προχωράς ένα βήμα παραπάνω: υποστήριξε ότι οι μέθοδοι της υπολογιστικής λογικής*, που ενσωματώνονται στον κύκλο λειτουργίας των πρακτόρων λογισμικού, θα μπορούσαν να περάσουν στην καθημερινότητα, βοηθώντας τους ανθρώπους να βελτιώσουν την ανθρώπινη νοημοσύνη χωρίς τη βοήθεια υπολογιστών και να λαμβάνουν σωστότερες αποφάσεις! Ο Μπομπ Κοβάλσκι -που πέρυσι τιμήθηκε με το Βραβείο Ερευνητικής Αριστείας, στο Παγκόσμιο Συνέδριο Τεχνητής Νοημοσύνης IJCAI- πρότεινε αυτόν τον νέο τρόπο σκέψης, στη διάρκεια διάλεξης που διοργάνωσε το Τμήμα Πληροφορικής ΑΠΘ. Βέβαια, όπως προέκυψε, η εφαρμογή ενός τέτοιου μοντέλου, ανήκει πιθανότατα στο μέλλον. «Πιστεύω ότι το μοντέλο της απαγωγικής συλλογιστικής μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον μέσο άνθρωπο για να βελτιώσει την ανθρώπινη νοημοσύνη. Μπορεί να τον βοηθήσει να εκφράσει σκέψεις απλά και με σαφήνεια και να κάνει καλύτερες επιλογές. Πιστεύω ότι η εφαρμογή τέτοιων τεχνικών αποτελεί μια καρποφόρα κατεύθυνση για την έρευνα στο μέλλον και μια πολλά υποσχόμενη ερευνητική περιοχή, για συνεργασίες μεταξύ ερευνητών, που ασχολούνται με θέματα τεχνητής νοημοσύνης και ανθρωπιστικών επιστημών», είπε. Η «Γλώσσα της σκέψης» και τα μαθηματικά Σύμφωνα με τον ομότιμο καθηγητή του Imperial College of London, ο λεγόμενος απαγωγικός λογικός προγραμματισμός («abductive logic programming») ή απλούστερα η απαγωγική συλλογιστική μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως «γλώσσα της σκέψης» (''LOT''). Στόχος; Οι λέξεις και οι προτάσεις της καθομιλουμένης (των ελληνικών ή των αγγλικών εν προκειμένω) να μπορούν να αποτυπωθούν στη LOT πολύ απλά και μονοσήμαντα, χωρίς περιθώριο παρερμηνειών. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι θα μπορούσαν με αυτόν τον τρόπο να μετατρέψουν εύκολα την αμφισημία της καθομιλουμένης σε μια γλώσσα μαθηματικά ορισμένη, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ακριβέστερη αποτύπωση σκέψεων και συλλογισμών. Επιπλέον, οι σύνδεσμοι μεταξύ των σκέψεων και των συλλογισμών θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με τις πιθανότητες που υπάρχουν να παρουσιαστούν στην πράξη ορισμένες καταστάσεις. Ετσι, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μια ανάλυση των προσφερόμενων δυνατοτήτων δράσης για τη λήψη καλύτερων αποφάσεων. Ο πρώτος λαχνός και ο χορός της βροχής Ο Μπομπ Κοβάλσκι ανέφερε δύο απλά παραδείγματα συλλογισμών και συσχετισμού τους με πιθανότητες: «Θα γίνεις πλούσιος αν αγοράσεις ένα λαχείο και ο αριθμός σου επιλεγεί/Θα βρέξει αν χορέψεις τον χορό της βροχής και οι Θεοί ευχαριστηθούν». Στα παραδείγματα αυτά, φαίνεται αφενός η δυνατότητα του ανθρώπου να εκκινήσει μια δράση συνειδητά, δηλαδή να αγοράσει το λαχείο ή να χορέψει τον χορό της βροχής. Αφετέρου, φαίνεται ο τρόπος με τον οποίο η πιθανότητα επηρεάζει το τελικό αποτέλεσμα, δηλαδή το να κερδίσει τον πρώτο λαχνό ή να... ευχαριστηθούν οι Θεοί. «Η αβεβαιότητα σχετικά με την κατάσταση του κόσμου είναι μία μόνο από τις ʽʼεπιπλοκές΄΄ που ανακύπτουν στην προσπάθεια να λάβουμε σωστές αποφάσεις. Για να περιορίσει αυτή την αβεβαιότητα, η κλασική θεωρία λήψης αποφάσεων κάνει απλουστευτικές υποθέσεις, η πιο περιοριστική από τις οποίες είναι η υπόθεση ότι όλες οι εναλλακτικές, επί των οποίων πρέπει να αποφασίσουμε, είναι γνωστές εκ των προτέρων», επισήμανε. Εσύ, τι θα διάλεγες; Θέσε τους στόχους σου! Ας δούμε ένα παράδειγμα. Ο «Χ» ψάχνει για δουλειά. Με βάση την προαναφερθείσα κλασική θεωρία, θα υποθέσει ότι θα του δοθούν όλες οι ευκαιρίες για μια νέα θέση εργασίας και το ζητούμενο είναι να αποφασίσει ποια εναλλακτική θα πρέπει να επιλέξει για να έχει το καλύτερο αποτέλεσμα. Η υπόθεση που βασίζεται σε αυτό το μοντέλο λήψης αποφάσεων, όμως, δεν είναι απλά μη ρεαλιστική, αλλά και περιοριστική. Για να λάβει κάποιος τη σωστή απόφαση μεταξύ εναλλακτικών επιλογών, απαιτείται πρωτίστως να καθορίσει/ζυγίσει τους στόχους του. Ας υποθέσουμε ότι στον «Χ» προσφέρεται μια θέση εργασίας, σε περίοδο που δεν ψάχνει δουλειά. Με βάση την κλασική θεωρία, θα περιορίσει τις δυνατότητές του στο να αποφασίσει αν θα δεχτεί ή θα απορρίψει την προσφορά. Ωστόσο, αν κάνει ένα βήμα πίσω και σκεφτεί το ευρύτερο πλέγμα των στόχων του, θα δημιουργήσει ενδεχομένως ο ίδιος μία εναλλακτική, όπως το να χρησιμοποιήσει την προσφορά εργασίας για να διαπραγματευτεί με τον σημερινό εργοδότη του βελτιώσεις στις αποδοχές του... Πώς πρέπει, λοιπόν, να σκεφτόμαστε; Η αναζήτηση, παρατήρηση, συνεκτίμηση στόχων και εναλλατικών, φαίνεται ότι αποτελεί βασικό παράγοντα. Ο άνθρωπος πρέπει να ξεκινάει παρατηρώντας, διαδικασία που εμπεριέχει αξιολογήσεις με βάση τις δικές του πεποιθήσεις και, ακολούθως, να θέτει στόχους με βάση τις πιθανές επιπτώσεις και εναλλακτικές, πριν καταλήξει σε ένα πλέγμα υποθέσεων και δράσεων. Φυσικά, πάντα μπορεί να... κόψει δρόμο σε αυτή τη συλλογιστική του πορεία, αντλώντας ενστικτώδεις συμπεριφορές από το πρωτόγονο παρελθόν, που ορισμένες φορές οδηγούν στο επιθυμητό αποτέλεσμα -και άλλες όχι. Σκεφτόμαστε όπως μιλάμε; Επικοινωνείτε απλά Κατά τον Μπομπ Κοβάλσκι, αν κάποιος θέλει να «ανακαλύψει» τη φύση της «γλώσσας της σκέψης» μπορεί να ξεκινήσει μελετώντας τρόπους επικοινωνιών που γίνονται πολύ εύκολα κατανοητοί και αντιληπτοί. «Αν θέλεις η επικοινωνία σου να γίνεται εύκολα κατανοητή, πρέπει να εκφράζεσαι με τρόπο που βρίσκεται κοντά στις νοητικές απεικονίσεις των εννοιών που περιγράφεις [κοντά στη σκέψη όχι τη φυσική γλώσσα]. Αυτά που λες πρέπει να είναι ξεκάθαρα, να βγαίνει εύκολα νόημα. Για παράδειγμα, μην πεις ʽʼκάθε πουλί, που ανήκει στην ομοταξία των πτηνών (class aves) έχει φτεράʼʼ, αλλά πες ʽʼτο πουλί έχει φτερά, αν ανήκει στην ομοταξία των πτηνώνʼʼ ή ʽʼκάθε πουλί έχει φτερά. Κάθε πουλί ανήκει στην ομοταξία των πτηνώνʼʼ». Υπάρχει ''τρικ'' για να πετύχει κάποιος αυτή τη μορφή σαφούς επικοινωνίας; «Ένας τρόπος είναι αυτός που προτείνει ο Γουίλιαμς. Να βάζουμε στην αρχή των προτάσεών μας τις ʽʼπαλιέςʼʼ, οικείες ιδέες και στο τέλος τις νέες και ασυνήθιστες», κατέληξε ο καθηγητής. Αλεξάνδρα Γούτα *Η έρευνα στην Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) στηρίζεται πάνω σε τεχνικές πολλών διαφορετικών επιστημών, συμπεριλαμβανομένης των: Μαθηματικής Λογικής, Θεωρίας Πιθανοτήτων, Θεωρίας Λήψης Αποφάσεων, Επιστήμης της Διοίκησης, Γλωσσολογίας και Φιλοσοφίας. Η γνωστότερη από τις συνδυαστικές μεθόδους είναι η υπολογιστική λογική, που συνδυάζει μαθηματική λογική και ΤΝ.
www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΜΠΕ | 